Χαράματα της 1ης Απριλίου 1955 άρχισε στην Κύπρο
η δράση της ΕΟΚΑ. Στην αρχή είχε αποφασιστεί η έναρξη του αγώνα να γίνει στις
25 Μαρτίου για να συμπέσει με την ημέρα της εθνικής παλιγγενεσίας. Τελικά όμως
προτιμήθηκε η 1η Απριλίου, γιατί στις 25 Μαρτίου είχε πανσέληνο, πράγμα
που θα δυσχέραινε τις κινήσεις των επαναστατών…..
Η επικρατούσα άποψη ότι «εκείνη τη νύχτα η Κύπρος
συγκλονίστηκε από αλλεπάλληλες εκρήξεις, ενώ χιλιάδες φυλλάδια πληροφορούσαν το
λαό πως η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) είχε αναλάβει ένοπλο Αγώνα
για την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού» ανήκει μάλλον στο χώρο της κατασκευής
της συλλογικής εθνικής μνήμης. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ λιγότερο θεαματικά. ε
την νέα όμως αυτή εξέλιξη, οι Άγγλοι είχαν να αντιμετωπίσουν πέρα από το
πολιτικό πρόβλημα και μια ένοπλη εξέγερση. Η αποικιακή κυβέρνηση του νησιού,
που υποψιαζόταν κάποια σχέση του αρχιεπισκόπου με τον ένοπλο αγώνα, έδωσε
εντολή στους πράκτορές της να παρακολουθούν το χώρο της Αρχιεπισκοπής….
Ο Παπάγος με δυσκολία είχε δώσει τη συγκατάθεσή του για τη
χρήση βίας. Ο Μακάριος επίσης. Τελικά όμως ο Μακάριος δέχτηκε και ορκίστηκε
(κατά το πρότυπο της Φιλικής εταιρείας) μαζί με τα μέλη της Επιτροπής Αγώνος
(συνταγματάρχης Γρίβας, Σάββας και Σωκράτης Λοιζίδης, καθηγητής Κονιδάρης) στην
Αθήνα «να αγωνιστεί μέχρι θανάτου» για την ένωση. Ο ίδιος, σχολιάζοντας
αργότερα την απόφαση για χρήση βίας, φέρεται να υποστηρίζει ότι τη δέχτηκε υπό
την «πίεση των αδιάλλακτων κύκλων της Αθήνας» και ότι ήταν «σφάλμα»
